Esparcette, Luzerne en Timothee worden vaak in een adem genoemd. Het ene zou het ander kunnen vervangen. Maar er zijn ook wel wezenlijke verschillen tussen deze drie ruwvoeders. We hebben ze uitgezocht!
Luzerne
De bekendste van de drie is toch wel luzerne. Luzerne (Medicago sativa) is een vaste plant en behoort tot de vlinderbloemenfamilie. De plant kan tot wel 1 meter hoog groeien en heeft paarse bloemen die lijken op klaver. Luzerne is inheems in Europa en wordt wereldwijd verbouwd als veevoer. In Nederland wordt luzerne voornamelijk kunstmatig gedroogd voor eiwitrijk voer.
Luzerne in bloei
Luzerne zelf heeft een laag suikergehalte, maar aan luzerne als paardenvoer wordt vaak melasse toegevoegd. Daarnaast heeft luzerne een hoog proteïnegehalte. Het nadeel van luzerne is de scheve calciumverhouding. Voor paarden is een verhouding calcium (Ca) - Fosfor (P) 2:1. In luzerne is deze verhouding echter 4:1. En teveel calcium kan ervoor zorgen dat magnesium niet goed wordt opgenomen in het lichaam. Geef je je paard veel luzerne, dan zul je moeten compenseren door het geven van bijvoorbeeld zemelen, om de scheve verhouding weer recht te trekken. Tevens schijnt een hoog calciumgehalte voor jonge paarden een negatief effect te kunnen hebben, dus geef jonge paarden nooit meer dan 1/3 van het ruwvoerrantsoen aan luzerne.
De structuur van luzerne is grof en stengelig. Ideaal om het kauwen te bevorderen, wat de speekselaanmaak weer stimuleert. Je kunt het dus prima mengen met een balancer of muesli om de eetsnelheid te beperken. Het nadeel hiervan is dat de stengels zo grof en stug zijn, dat paarden last van hun maag kunnen krijgen als ze het niet goed kunnen kauwen. En er zijn paarden die gevoelig op luzerne kunnen reageren, vaak geeft dit jeuk en gaan ze schuren.
Luzernepellets
Naast de losse luzerne kun je ook kiezen voor cubes en pellets (brokje). Cubes zijn iets groter en worden echter vaak gemengd met suiker of melasse om ze te kunnen persen. Daarbij hebben ze langere vezels dan pellets. Deze zijn te kort om te kauwen, maar te lang om door te slikken. Dit kan ook weer voor irritatie zorgen in de maag of zelfs langer in de darmen achterblijven, waardoor een verstoring van de darmflora ontstaat. Pellets hebben een vezelllengte dat vergelijkbaar is met gekauwde luzerne. Je kunt ze ook prima geweekt geven. Hierdoor is het perfect voor oudere paarden of paarden met gebitsproblemen. Het is hiermee nog wel een ruwvoervervanger door de grondstoffen, maar het is wel noodzakelijk om de kauwbeweging te blijven stimuleren. Het is mede hierdoor ook geen volledige vervanging voor hooi. En let ook bij de pellets op dat het suikergehalte onder de 10% blijft en er geen melasse of suiker aan is toegevoegd.
Esparcette
Ook esparcette (Onobrychis viciifolia) is een plant uit de vlinderbloemenfamilie en wordt ook verbouwd als veevoer. Esparcette heeft een hoger proteïnegehalte dan luzerne. De bloem van esparcette is roze en staat van mei tot september in bloei. Esparcette is zeer geliefd bij bijen en misstaat daarom niet in een paardvriendelijke bloemen- of kruidenstrook.
Roze esparcettebloemen
Als paardenvoer is esparcette vaak een gezondere keuze dan luzerne. Het lijkt er veel op, maar heeft een hogere proteïnewaarde en is hoger in essentiële aminozuren (lysine, methionine en threonine). De plant hoort tot de bittere planten die gecondenseerde tannine bevat. Dit is goed voor de spijsvertering, maar zorgt er ook voor dat de darmflora minder aantrekkelijk wordt voor wormen. Daarnaast heeft het ook nog eens een ontstekingsremmende werking en zorgt het dat beschadigd weefsel sneller herstelt. De verhouding Ca : P is ook iets gunstiger, namelijk 3:1. Je kunt er tot 3kg per dag veilig van voeren zonder te hoeven compenseren.
Esparcette is zowel los gemalen en geperst te koop als in pellets. Esparcette is wel iets zachter dan luzerne, maar kan in geperste baaltjes wat stoffig zijn. Ook daarom is het aan te raden om voor de pellets te kiezen.
Timothee
De overeenkomst tussen timothee en luzerne of esparcette is dat het ook rijk is aan eiwitten, stengelig is van structuur en weinig suiker bevat. Het grote verschil is echter dat timothee niet tot de vlinderbloemigen behoort, maar een grassoort is en dus vaak langs dijken en in weides groeit. En het eiwitgehalte is wel hoog, maar lager dan in luzerne of eparcette. Timothee geeft geen scheve Ca : P verhouding.
Timotheegras
Voor het inzaaien zijn er weidetypen en hooitypen. De weidetypen bloeien later dan de hooitypen. Ingezaaid in grasland verdwijnt het daar meestal weer spoedig of komt sporadisch nog voor. Timothee kan goed tegen maaien, maar minder goed tegen beweiding. Ideaal dus om te hooien en zo je ruwvoer te verrijken. De paarden vinden het een erg lekkere grassoort en eten het graag.
Ook timothee is verkrijgbaar in een gehakselde variant. Echter is ook dit wat stengelig en zijn er tegenwoordig ook pellets op de markt. Deze kun je zowel droog als geweekt voeren, wat dit een goede ruwvoervervanger maakt. Maar ook hier: het stimuleert het kauwen minder, dus biedt naast de brokjes ook nog hooi aan voor de speekselaanmaak.
Ruwvoervervanger of toch niet?
Het woord zegt het al: het zijn vervangers voor ruwvoer. Echter is het voor de vertering noodzakelijk dat er veel speeksel wordt aangemaakt. Het kauwen activeert de productie van speeksel. Dagelijks produceert een paard 10 tot 12 liter speeksel. Een paard dat te weinig ruwvoer tot zijn beschikking heeft, kauwt te weinig en produceert dan te weinig speeksel. Het speeksel is licht alkalisch en compenseert daardoor de zuurtegraad in de maag.
Kan je paard niet goed meer kauwen en krijgt het niet voldoende hooi binnen? Dan zijn ruwvoervervangers een prima alternatief. Maar biedt daarnaast ook altijd hooi aan, ook al maakt je paard proppen en worden deze uitgespuugd. Het kauwen geeft toch meer speeksel, wat goed is voor de maag en de vertering. Daarnaast gaat het kauwen op hooi ook verveling tegen. En naast het hooi, bied je dan de ruwvoervervanger met een aanvullende balancer aan, zodat je paard zowel goed kauwt, als ook de benodigde voedingsstoffen binnen krijgt.
